۱) اخلاق هوش مصنوعی و چالش‌های فلسفی آن

بیان مسأله:
با پیشرفت سریع هوش مصنوعی، پرسش‌های اخلاقی و فلسفی درباره حدود و کارکردهای آن به‌طور جدی مطرح شده است. ماشین‌هایی که توانایی تصمیم‌گیری دارند، تا چه حد می‌توانند مسئولیت اخلاقی داشته باشند؟ اگر یک سامانه هوش مصنوعی در تشخیص پزشکی یا رانندگی خودکار خطا کند، مسئولیت اخلاقی و حقوقی آن متوجه چه کسی خواهد بود؟

این مسئله، مرزهای سنتی میان عامل اخلاقی (انسان) و ابزار (ماشین) را به چالش می‌کشد. بسیاری از فیلسوفان اخلاق بر این باورند که نسبت دادن عاملیت اخلاقی به هوش مصنوعی می‌تواند بنیان‌های مسئولیت‌پذیری را متزلزل کند، در حالی که گروهی دیگر معتقدند باید مفاهیم اخلاقی جدیدی برای این فناوری‌ها ابداع کرد.

بنابراین، پژوهش فلسفی درباره اخلاق هوش مصنوعی نه تنها ضرورتی نظری است، بلکه پیامدهای عملی برای سیاست‌گذاری، حقوق و آینده زندگی اجتماعی دارد.


۲) بحران معنا در جهان پست‌مدرن

بیان مسأله:
یکی از دغدغه‌های اساسی فلسفه معاصر، بحران معنا در جهان پست‌مدرن است. فروپاشی روایت‌های کلان و نسبی‌گرایی معرفتی موجب شده بسیاری از انسان‌ها در یافتن معنای زندگی و ارزش‌های پایدار با مشکل روبه‌رو شوند. این بحران در زندگی فردی و اجتماعی بازتاب‌های گسترده‌ای دارد، از افزایش افسردگی و بی‌معنایی گرفته تا رشد جنبش‌های افراطی و معنویت‌های کاذب.

فیلسوفانی چون نیچه، هایدگر و ویتگنشتاین هر یک از منظری به مسئله معنا پرداخته‌اند، اما در جهان معاصر نیاز به بازخوانی این دیدگاه‌ها و ارائه پاسخ‌های تازه بیش از پیش احساس می‌شود. پرسش اصلی این است که آیا می‌توان در شرایط پست‌مدرن همچنان به نوعی معنا یا ارزش جهان‌شمول پایبند بود؟

مطالعه فلسفی بحران معنا می‌تواند به بازاندیشی در اخلاق، دین، سیاست و هنر منجر شود و افق‌های تازه‌ای برای بازسازی هویت انسانی در جهان امروز بگشاید.


۳) فلسفه ذهن و مسئله آگاهی

بیان مسأله:
مسئله آگاهی همچنان یکی از چالش‌های بزرگ فلسفه ذهن است. با وجود پیشرفت‌های علوم اعصاب، هنوز روشن نیست که تجربه‌های ذهنی چگونه از فرآیندهای فیزیکی مغز پدید می‌آیند. این همان «شکاف تبیینی» (explanatory gap) است که فیلسوفانی چون دیوید چالمرز بر آن تأکید دارند.

اگر آگاهی را نتوان به فرایندهای فیزیکی فروکاست، آیا باید به نظریه‌های دوگانه‌انگارانه یا حتی دیدگاه‌های پان‌سایکیسم (آگاهی به‌عنوان ویژگی بنیادی جهان) روی آورد؟ این پرسش پیامدهای عمیقی برای متافیزیک، معرفت‌شناسی و حتی اخلاق دارد، زیرا تعریف ما از انسان و جایگاهش در جهان به این مسئله وابسته است.

بنابراین، بررسی فلسفی مسئله آگاهی نه تنها جنبه نظری دارد، بلکه در گفت‌وگو با علوم شناختی، هوش مصنوعی و روان‌شناسی نقشی کلیدی ایفا می‌کند.


۴) عدالت اجتماعی در پرتو فلسفه معاصر

بیان مسأله:
مفهوم عدالت یکی از بنیادی‌ترین مسائل فلسفه سیاسی است که همچنان موضوع بحث در جهان معاصر محسوب می‌شود. نابرابری‌های اقتصادی، بحران مهاجرت، تغییرات اقلیمی و تبعیض‌های جنسیتی و نژادی، پرسش‌های تازه‌ای درباره ماهیت عدالت اجتماعی برانگیخته‌اند.

جان رالز با نظریه «عدالت به‌مثابه انصاف» چارچوبی نوین ارائه کرد، اما فیلسوفانی مانند نانسی فریزر و آمارتیاسن نشان دادند که ابعاد فرهنگی و قابلیت‌های انسانی نیز باید در تعریف عدالت لحاظ شود. امروز پرسش این است که عدالت در شرایط جهانی‌شدن و پیچیدگی‌های فرهنگی-سیاسی چه معنایی دارد؟

بررسی فلسفی عدالت اجتماعی می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاری‌های نوین در عرصه‌های اقتصادی، آموزشی و زیست‌محیطی فراهم آورد و راهی برای پاسخ‌گویی به چالش‌های روز باشد.


۵) رابطه علم و دین در جهان امروز

بیان مسأله:
رابطه علم و دین یکی از مسائل دیرینه فلسفه است که در جهان معاصر ابعاد تازه‌ای یافته است. با رشد علوم طبیعی و فناوری، بسیاری از باورهای سنتی دینی با پرسش‌های تازه روبه‌رو شده‌اند. از سوی دیگر، دین همچنان برای بسیاری از انسان‌ها منبع معنا و اخلاق باقی مانده است.

تنش میان علم و دین در حوزه‌هایی مانند زیست‌فناوری، نظریه تکامل و کیهان‌شناسی نمود بیشتری یافته است. برخی دیدگاه‌ها بر تعارض ذاتی این دو حوزه تأکید دارند، در حالی که گروهی دیگر به هم‌افزایی و گفت‌وگوی میان آن‌ها باور دارند.

از این‌رو، تحلیل فلسفی نسبت میان علم و دین می‌تواند به روشن شدن مرزهای معرفتی، رفع سوءتفاهم‌ها و ایجاد گفت‌وگوی سازنده میان این دو عرصه کمک کند و راهکارهایی برای زیست معنادار در جهان مدرن ارائه دهد.

۱) تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر شکل‌گیری هویت جوانان

بیان مسأله:
با گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، فرآیند هویت‌یابی جوانان دچار تغییرات بنیادین شده است. جوانان امروز، بخش زیادی از تعاملات اجتماعی و فرهنگی خود را در فضای مجازی تجربه می‌کنند. این مسئله می‌تواند به شکل‌گیری هویت‌های چندگانه یا حتی هویت‌های مجازی منجر شود.

اگرچه شبکه‌های اجتماعی فرصت‌هایی برای بروز خلاقیت و دسترسی به اطلاعات فراهم کرده‌اند، اما هم‌زمان نگرانی‌هایی مانند اعتیاد به اینترنت، تأثیر منفی مقایسه‌های اجتماعی و تضعیف روابط واقعی نیز مطرح است. این عوامل می‌توانند بر شکل‌گیری هویت اجتماعی و فردی جوانان اثرات عمیق بگذارند.

بنابراین، مطالعه جامعه‌شناختی درباره چگونگی تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر فرایند هویت‌یابی جوانان، به‌ویژه در بستر فرهنگ ایرانی، ضرورت دارد و می‌تواند به سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و اجتماعی در حوزه جوانان کمک کند.


۲) مهاجرت نخبگان و پیامدهای اجتماعی آن

بیان مسأله:
پدیده مهاجرت نخبگان یکی از مسائل مهم جوامع در حال توسعه، از جمله ایران است. هر ساله تعداد زیادی از متخصصان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی برای دستیابی به فرصت‌های بهتر شغلی و علمی، کشور را ترک می‌کنند. این روند پیامدهای گسترده‌ای در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد.

از منظر جامعه‌شناسی، مهاجرت نخبگان می‌تواند منجر به تضعیف سرمایه اجتماعی، کاهش اعتماد عمومی به نظام آموزشی و ایجاد شکاف‌های طبقاتی شود. همچنین، از دست دادن نیروهای متخصص، توسعه علمی و فناوری کشور را با چالش جدی مواجه می‌کند.

بنابراین، بررسی علل اجتماعی-فرهنگی مهاجرت نخبگان و تحلیل پیامدهای آن، به شناسایی راهکارهایی برای کاهش این روند و حفظ سرمایه انسانی در کشور کمک خواهد کرد.


۳) تغییر ساختار خانواده در جوامع شهری

بیان مسأله:
در دهه‌های اخیر، ساختار خانواده در جوامع شهری دستخوش تحولات جدی شده است. کاهش نرخ ازدواج، افزایش طلاق، رشد خانواده‌های تک‌والدی و گسترش سبک‌های زندگی فردگرایانه از جمله تغییراتی است که خانواده سنتی را با چالش مواجه کرده است.

این تحولات نه تنها روابط بین اعضای خانواده را تغییر داده، بلکه بر فرآیند جامعه‌پذیری کودکان، حمایت اجتماعی سالمندان و الگوهای جنسیتی نیز تأثیر گذاشته است. خانواده که در گذشته اصلی‌ترین نهاد اجتماعی‌ساز بود، امروز کارکردهای خود را به میزان قابل توجهی از دست داده است.

از این رو، مطالعه جامعه‌شناختی درباره تغییر ساختار خانواده و پیامدهای آن برای جامعه شهری، می‌تواند به سیاست‌گذاران اجتماعی در تدوین برنامه‌های حمایتی و فرهنگی کمک کند.


۴) تأثیر سبک زندگی مدرن بر سلامت روان و اجتماعی

بیان مسأله:
گسترش زندگی شهری و صنعتی شدن، سبک زندگی افراد را به شدت تغییر داده است. مصرف‌گرایی، کم‌تحرکی، استرس ناشی از رقابت‌های شغلی و افزایش وابستگی به فناوری، از ویژگی‌های بارز سبک زندگی مدرن است که پیامدهای اجتماعی و روانی زیادی به دنبال دارد.

تحقیقات نشان می‌دهد که استرس، اضطراب، افسردگی و کاهش کیفیت روابط اجتماعی از پیامدهای رایج سبک زندگی مدرن است. علاوه بر این، فاصله گرفتن از سبک‌های زندگی سنتی و معنوی می‌تواند به بروز بحران هویت در میان افراد منجر شود.

بر این اساس، ضرورت دارد جامعه‌شناسان به بررسی ابعاد مختلف سبک زندگی مدرن و تأثیر آن بر سلامت روانی-اجتماعی افراد پرداخته و راهکارهایی برای کاهش آسیب‌های ناشی از آن ارائه دهند.


۵) شکاف دیجیتال و نابرابری‌های اجتماعی

بیان مسأله:
با گسترش فناوری‌های نوین و اینترنت، دسترسی به اطلاعات به یکی از مهم‌ترین عوامل نابرابری اجتماعی تبدیل شده است. شکاف دیجیتال بین گروه‌های مختلف جامعه، به‌ویژه بین شهر و روستا یا طبقات اقتصادی متفاوت، موجب افزایش فاصله طبقاتی شده است.

افرادی که دسترسی محدود به اینترنت و مهارت‌های دیجیتال دارند، از بسیاری از فرصت‌های آموزشی، شغلی و اجتماعی محروم می‌مانند. این موضوع می‌تواند به بازتولید فقر و افزایش نابرابری اجتماعی در جامعه بینجامد.

از این رو، مطالعه جامعه‌شناختی در زمینه شکاف دیجیتال و پیامدهای آن، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، ضرورتی اساسی است و می‌تواند مبنای سیاست‌گذاری‌های آموزشی و فناوری قرار گیرد.

۱) تأثیر استفاده افراطی از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان

بیان مسأله:
در دهه اخیر، استفاده از شبکه‌های اجتماعی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی نوجوانان تبدیل شده است. اگرچه این ابزارها امکان ارتباط اجتماعی و تبادل اطلاعات را فراهم می‌کنند، شواهد علمی نشان می‌دهد که استفاده افراطی از آن‌ها می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی چون اضطراب، افسردگی و کاهش عزت‌نفس شود.

یکی از نگرانی‌های اصلی، پدیده مقایسه اجتماعی است که در میان نوجوانان رایج بوده و سبب ایجاد احساس ناکافی بودن و کاهش رضایت از زندگی می‌شود. همچنین، اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی می‌تواند باعث اختلال در خواب، کاهش عملکرد تحصیلی و کاهش تعاملات اجتماعی چهره‌به‌چهره شود.

با توجه به رشد روزافزون استفاده از اینترنت و ابزارهای هوشمند، بررسی ابعاد روان‌شناختی این مسئله و طراحی مداخلات پیشگیرانه برای کاهش آسیب‌های روانی شبکه‌های اجتماعی، یکی از نیازهای اساسی روان‌شناسی معاصر است.


۲) نقش مداخلات روان‌شناختی در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان

بیان مسأله:
سرطان نه تنها جسم فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه آثار عمیقی بر روان بیماران و خانواده‌های آنان می‌گذارد. اضطراب، افسردگی، استرس و ترس از مرگ از جمله پیامدهای روانی شایع در این بیماران است که کیفیت زندگی آنان را کاهش می‌دهد.

پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که مداخلات روان‌شناختی مانند درمان شناختی-رفتاری، گروه‌درمانی و مشاوره فردی می‌توانند به کاهش علائم روانی و افزایش توان مقابله بیماران کمک کنند. با این حال، اجرای چنین مداخلاتی در بسیاری از مراکز درمانی به دلیل کمبود منابع انسانی متخصص یا نبود پروتکل‌های استاندارد، به‌طور کامل انجام نمی‌شود.

از این رو، نیاز به مطالعات جامع‌تر برای ارزیابی اثربخشی انواع مداخلات روان‌شناختی در بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی احساس می‌شود. این یافته‌ها می‌توانند به طراحی راهکارهای بالینی مؤثرتر و ارتقای مراقبت‌های روان‌پزشکی کمک کنند.


۳) سلامت روان کارکنان نظام سلامت پس از همه‌گیری کرونا

بیان مسأله:
همه‌گیری کووید-۱۹ فشار بی‌سابقه‌ای بر کارکنان نظام سلامت وارد کرد. مواجهه مداوم با بیماران مبتلا، مرگ‌ومیر بالا، ساعات کاری طولانی و ترس از ابتلا یا انتقال بیماری به خانواده‌ها، منجر به بروز اضطراب، افسردگی، فرسودگی شغلی و اختلال استرس پس از سانحه در میان آنان شد.

گرچه بسیاری از کشورها اقدامات حمایتی برای کارکنان بهداشت و درمان در نظر گرفتند، اما هنوز آثار بلندمدت روانی این بحران به‌طور کامل شناخته نشده است. بررسی‌ها نشان داده که حتی پس از کاهش شدت همه‌گیری، مشکلات روانی همچنان در میان پرستاران، پزشکان و سایر کادر درمان پایدار مانده است.

از این رو، پژوهش در زمینه شناسایی عوامل محافظتی و خطرزا و طراحی مداخلات روان‌شناختی برای بهبود سلامت روان کارکنان نظام سلامت، ضرورتی انکارناپذیر دارد. این موضوع نه تنها برای رفاه فردی آنان بلکه برای پایداری نظام سلامت اهمیت بالایی دارد.


۴) تأثیر بازی‌های ویدئویی بر عملکرد شناختی و اجتماعی کودکان

بیان مسأله:
بازی‌های ویدئویی به بخش مهمی از زندگی کودکان و نوجوانان تبدیل شده‌اند. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این بازی‌ها می‌توانند مهارت‌های شناختی مانند حل مسئله، هماهنگی چشم و دست و واکنش سریع را تقویت کنند. با این حال، نگرانی‌های جدی در خصوص تأثیر منفی آن‌ها بر تعاملات اجتماعی، افزایش پرخاشگری و اعتیاد رفتاری وجود دارد.

اختلاف نتایج تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهد که هنوز درک جامعی از تأثیر بازی‌های ویدئویی بر رشد روانی-اجتماعی کودکان به دست نیامده است. متغیرهایی چون نوع بازی، مدت زمان استفاده و ویژگی‌های فردی کودکان می‌توانند در این رابطه نقش تعیین‌کننده داشته باشند.

بر این اساس، پژوهش‌های بیشتر برای روشن ساختن جنبه‌های مثبت و منفی بازی‌های ویدئویی و ارائه راهبردهایی برای مدیریت صحیح استفاده از آن‌ها، ضرورتی اساسی در روان‌شناسی رشد محسوب می‌شود.


۵) نقش ذهن‌آگاهی (Mindfulness) در کاهش اضطراب و استرس دانشجویان

بیان مسأله:
دانشجویان در طول دوران تحصیل با فشارهای متعددی همچون نگرانی‌های شغلی، فشارهای مالی، رقابت تحصیلی و تغییرات اجتماعی مواجه هستند که می‌تواند منجر به اضطراب و استرس شدید شود. در سال‌های اخیر، میزان مشکلات روانی در میان دانشجویان به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.

ذهن‌آگاهی به‌عنوان یک مداخله روان‌شناختی نوین، بر حضور آگاهانه فرد در لحظه حال تمرکز دارد و شواهد پژوهشی نشان داده‌اند که می‌تواند سطح اضطراب و استرس را کاهش دهد. با این حال، اثرات آن بر گروه‌های مختلف دانشجویی و در بسترهای فرهنگی متفاوت هنوز به‌طور کامل روشن نشده است.

لذا بررسی اثربخشی تمرین‌های ذهن‌آگاهی بر کاهش استرس و اضطراب دانشجویان و شناسایی عوامل مؤثر بر میزان موفقیت این مداخلات، می‌تواند به طراحی برنامه‌های حمایتی کارآمد برای ارتقاء سلامت روان این قشر کمک کند.

شماره تماس: 09102340118 ثبت سریع سفارش  Telegramwhats-app.png