مجسمه می‌تواند یک گیره لباس 7 متری باشد که درست در وسط شهر فیلادلفیا در سال 1976 قد علم کرده است یا پیکره یک روحانی که در 1850 سال قبل از میلاد در مصر باستان متولد شده است و شاید هم سواری در حال فریاد زدن باشد که به ارتفاع 34 سانتی‌متر در سال 1505 میلادی خلق شده است. آری! آنها می‌توانند به هر شکل و هر اندازه‌ای باشند و از هر جنسی ساخته شوند؛ از سنگ و عاج و چوب و برنز گرفته تا تکه‌های فلز و اجزای دور ریختنی ماشین و موتورسیکلت و دوچرخه.

اما با همه این تفاوت‌ها،‌نام همه آنها مجسمه است و حرف اصلی همه آنها نیز یک چیز است. همه آنها می‌گویند که مجسمه یک سفر است، سفری از زندگی روزمره به سوی احساس و اندیشه، به سوی زیبایی و مهمتر از همه به سوی گفتگوی تمدن‌ها،‌ فرهنگ‌ها و اندیشه‌های مختلف و متفاوت با یکدیگر. به عبارت دیگر هر مجسمه بیانگر یک اندیشه، فرهنگ و تمدن است. فرهنگ و اندیشه‌ای که گاهی اوقات از ورای قرن‌ها با انسان سخن می‌گوید و این نشان می‌دهد که هنر مجسمه‌سازی راهی مناسب برای بیان و اشاعه فرهنگ و اندیشه انسانی است.

امروزه برای فراگیری ریشه‌ای و بنیادی این هنر مثل سایر هنرها، نیاز به تحصیلات دانشگاهی است. در کشور ما نیز رشته مجسمه‌سازی به عنوان یکی از رشته‌های گروه آزمایشی هنر ارائه می‌شود.در تعریف مجسمه می‌توان گفت که هر شیئی‌ که‌ قسمتی‌ از فضا را اشغال‌ می‌کند به‌ آن‌ حجم‌ یا مجسمه‌ می‌گویند و رشته‌ مجسمه‌سازی‌ رشته‌ای‌ است‌ که‌ به‌ صورت‌ آکادمیک‌ این‌ هنر را به‌ دانشجویان‌ آموزش‌ می‌دهد؛ یعنی‌ دانشجویان‌ این‌ رشته‌ پس‌ از مطالعه‌ مبانی‌ عمومی‌ شامل‌ نقاشی‌، عکاسی‌، آشنایی‌ با طراحی‌ و چاپ‌ و رنگ‌، دروس‌ تخصصی‌ را مطالعه‌ می‌کنند که‌ این‌ دروس‌ شامل‌ طراحی‌ در هنر مجسمه‌سازی‌، آشنایی‌ با موزه‌ها و کارگاه‌های‌ حجم‌، نقش‌ برجسته‌، سفال‌، طراحی‌ و ساخت‌ سکه‌ می‌شود. در این‌ رشته‌ دانشجویان‌ در آغاز الفبای‌ حجم‌ و مجسمه‌سازی‌ را فرا می‌گیرند و در مرحله‌ بعد نسبت‌ به‌ طبیعت‌ شناخت‌ پیدا می‌کنند و یاد می‌گیرند که‌ چگونه‌ از طبیعت‌ برای‌ ساخت‌ مجسمه‌ الهام‌ بگیرند و سپس‌ از طبیعت‌ عبور کرده‌ و آن‌ را پالایش‌ می‌کنند و در نهایت‌ ترکیب‌ می‌کنند و ماده‌ جدید به‌ دست‌ می‌آورند.

توانایی‌های‌ لازم‌ :
دانشجوی‌ مجسمه‌سازی‌ باید عاشق‌ این‌ هنر باشد برای‌ مثال‌ وقتی‌ با مواد مجسمه‌سازی‌ برخورد می‌کند، به‌ هیجان‌ بیاید یا اگر با یک‌ مجسمه‌ برخورد می‌کند، شیفته‌وار جذب‌ آن‌ گردد.همچنین‌ لازم‌ است‌ که‌ طراحی‌ را به‌ خوبی‌ آموخته‌ و توان‌ آن‌ را داشته‌ باشد که‌ از خود بگذرد چرا که‌ اگر انسان‌ از خود نگذرد، نمی‌تواند رازهای‌ طبیعت‌ را کشف‌ کند و کار جدیدی‌ ارائه‌ دهد. همچنین‌ دانشجوی‌ مجسمه‌سازی‌ باید وقت‌ زیادی‌ را به‌ تمرین‌ و کار مداوم‌ اختصاص‌ دهد و از روابط‌ اجتماعی‌ خوبی‌ برخوردار باشد تا بتواند با بازار کار ارتباط‌ برقرار کند.

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :
هنرمند وظیفه‌اش‌ کار کردن‌ و خلق‌ کردن‌ است‌ و هنرمند مجسمه‌ساز نیز باید با این‌ هدف‌ وارد رشته‌ مجسمه‌سازی‌ شود نه‌ این‌ که‌ بخواهد پس‌ از فارغ‌التحصیلی‌ شغل‌ راحت‌ و بی‌دغدغه‌ای‌ پیدا کند. البته‌ اگر فارغ‌التحصیل‌ این‌ رشته‌ کار کند و آثار خود را در نمایشگاه‌ها و آتلیه‌ها ارائه‌ دهد، مشکل‌ مالی‌ نخواهد داشت‌. از سوی‌ دیگر فارغ‌التحصیل‌ این‌ رشته‌ می‌تواند در سایر رشته‌های‌ هنری‌ نیز فعالیت‌ کند. مثلاً وارد معماری‌ داخلی‌ شود و نقش‌ برجسته‌های‌ عظیم‌ درست‌ کند یا در هنر گرافیک‌ فعالیت‌ نماید.

درس‌های این رشته در طول تحصیل :

  • دروس‌ پایه‌:

مبانی‌ هنرهای‌ تجسمی‌ ، طراحی‌ پایه‌ ، هندسه‌ ، کارگاه‌ چاپ‌های‌ دستی‌، کارگاه‌ نقاشی‌ عمومی‌ ، کارگاه‌ مواد و روش‌های‌ ساخت‌، تجزیه‌ و تحلیل‌ و نقد آثار هنری‌ ، هنر و تمدن‌ اسلامی‌ ، آشنایی‌ با هنر در تاریخ‌ ، آشنایی‌ با موزه‌ها، تاریخ‌ عمومی‌ حجم‌سازی‌ ، آشنایی‌ با هنرهای‌ سنتی‌

رشته مجسمه سازی نقش‌ برجسته‌، کارگاه‌ مجسمه‌سازی‌ تخصصی‌ ، فرم‌ و فضا ، رابطه‌ مجسمه‌سازی‌ با محیط‌ ، کارگاه‌ مجسمه‌سازی‌ عمومی‌ ، آشنایی‌ با فنون‌ قالبگیری‌، کارگاه‌ طراحی‌ تخصصی‌ ، کارگاه‌ برنزریزی‌ ، کارگاه‌ سرامیک‌ ، آشنایی‌ با طرح‌ و ساخت‌ سکه‌، تجزیه‌ و تحلیل‌ و نقد آثار مجسمه‌سازی‌، طرح‌ جامع‌ مجسمه‌سازی‌ ، عکاسی‌ ، کارگاه‌ ارتباط‌ تصویری‌ ، پروژه‌.


دانشگاه های پذیرنده : هنر –کرج ، فردوسی – مشهد(واحد نیشابور)، تهران
مقاطع تحصیلی : کارشناسی
دوره ها : روزانه -شبانه
دانشگاه : دولتی
گرایشها :

* این رشته بصورت نیمه متمرکز دانشجو می پذیرد .

خوشبختانه در دهه هفتاد به همت وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، رشته كارشناسي فرش در برخي از دانشكده‎هاي هنر مراكز آموزش عالي ارائه گرديد؛ رشته‎اي كه مي‎تواند موجب رشد و اعتلاي هنر و صنعت فرش كشورمان گردد.در اين رشته دانشجو درباره تاريخچه فرش، جامعه شناسي فرش، انواع بافت، ابزار بافت، طراحي، رنگ و الياف فرش اطلاعات لازم را به دست مي‎آورد.

براي مثال، در فرش دستي سه نوع الياف طبيعي پشم، ابريشم و نخ به كار مي‎رود كه دانشجوي كارشناسي فرش، با اين الياف و نحوه تكنولوژي هر يك از آنها به صورت علمي آشنا مي‎شود؛ يعني ريسندگي و رنگرزي اين الياف را مي‎آموزد.

همچنين دانشجوي اين رشته با فرش‎هاي مناطق مختلف جغرافياي ايران كه از نظر الياف، بافت، طرح و رنگ متفاوت است، آشنا مي‎گردد. البته لازمه كسب اين دانش، اطلاع از جامعه‎شناسي نقاط مختلف ايران است. براي مثال، در قالي كاشان بيشتر از رنگ‎هاي قرمز و سرمه‎اي استفاده مي‎شود. اما در قالي تبريز رنگ‎هاي بژ، كرم ومسي كاربرد دارد و اين تفاوت رنگ به دليل تفاوت محيطي و جغرافيايي شهرها و مناطق ياد شده است.

در كل رشته كارشناسي فرش داراي پنج گرايش مرمت و تكميل، طراحي، رنگرزي بافت و ساير زير انداز‎ها است. كه گرشته کارشناسی فرش رايش مرمت و تكميل بيشتر به تكنولوژي فرش مي‎پردازد؛ يعني دانشجو با الياف، رنگ، رنگرزي شيميايي و سنتي، انواع بافت، داركشي فرش، انواع گره ( كه نماد فرش است)، نحوه حفظ كيفيت و ابعاد فرش و مرمت فرش آشنا مي‎شود و در گرايش‎ طراحي، دانشجو درباره انواع مختلف نقش‎هاي قالي‎هاي ايراني اطلاعات گسترده‎تري به دست مي‎آورد و درباره طراحي قالي و تا حدودي گليم آموزش مي‎بيند.

در گرايش رنگرزي دانشجو با نحوه رنگرزي شيميايي و سنتي آشنا مي‎شود و در زمينه شيمي تجزیه، تكنولوژي رنگ و شيمي و تكنولوژي مواد رنگرزي اطلاعاتي به دست مي‎آورد. در گرايش بافت نيز دانشجو به طور تخصصي‎تر به بافت قالي مي‎پردازد و انواع گره‎ها و بافت‎ قالي را آموزش مي‎بيند. در گرايش ساير زير اندازها نيز دانشجو بافت گليم، سوماك، زيلو، گبه و ساير زيرانداز‎ها را آموزش مي‎بيند و با نحوه مرمت گليم، جغرافيا و نقوش نمادهاي گليم و ساير زيراندازهاي سنتي ايران آشنا مي‎شود.

توانايي‎هاي لازم :
دانشجوي اين رشته بايد فردي خلاق، نوآور و علاقه‎مند به هنر و صنعت فرش باشد. دانشجويي كه بدون هدف رشته كارشناسي فرش را انتخاب كرده باشد، پس از فارغ‎التحصيلي جـايـگاهي در صـنعت فـرش نـخواهـد داشت، در نقطه مـقابل نـيز دانشجوياني هستند كه با علاقه و پشتكار بسيار به اين رشته آمده‎اند و به دنبال آموزش و بهبود كيفيت هنر فرش هستند و قدم‎هاي موثري نيز در اين زمينه برداشته‎اند.

همچنين كارشناس فرش بايد از تاريخ هنرهاي دستي و بومي، بخصوص هنر فرش‌بافي آگاهي داشته باشد وبه ياري ذوق هنري، طرح‎هايي ارائه دهد كه هم از اصالت بومي و هم از نوآوري برخوردار باشد.

موقعيت شغلي در ايران :
در كشور ما، هيچ كالايي از نظر ارزش افزوده مشابه فرش نيست. زيرا از يك سو، مواد اوليه فرش در ايران تهيه مي‎شود و از سوي ديگر، فرش دست‎بافت ايراني در بازارهاي جهاني داراي ارزش مادي بسيار زيادي است.به همين دليل در حال حاضر، بسياري از مراكز خصوصي و دولتي هستند كه به دنبال فارغ‎التحصيلان اين رشته مي‎گردند كه در زمينه طرح، رنگ و بافت مهارت و خلاقيت داشته باشند.

عده‎اي از فارغ‎التحصيلان نيز به عنوان مشاور بازرگانان فرش فعاليت مي‎كنند يا خودشان در زمينه توليد فرش يا صادرات فرش سرمايه‎گذاري كرده و در اين زمينه فعاليت مي‎كنند و بالاخره تعداد قابل توجهي نيز اين هنر را در مراكز كار و دانش آموزش مي‎دهند.


درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :

  • دروس مشترك در گرايش‌هاي مختلف فرش :

شيمي عمومي، هندسه نقوش در هنرهاي سنتي ايران، هنر در تمدن اسلامي، آشنايي باهنر در تاريخ، كارگاه طراحي پايه، تاريخ فرش، عكاسي، جامعه‌شناسي فرش، آشنايي با هنرهاي سنتي ايران، كارگاه بافت قالي، شناخت و ارزيابي فرش دست‌بافت، اصول رنگرزي، كارگاه طراحي سنتي، آشنايي با مواد اوليه و ابزار، كارگاه مرمت و نگهداري قالي، كنترل كيفي استانداردهاي فرش، پژوهش در فرش ايران، جغرافياي فرش، سير تحول و تطور نقوش و نمادها در هنرهاي سنتي، علوم الياف، ريسندگي، زيبايي‌شناسي فرش ايران، اقتصاد فرش ايران.

  • دروس تخصصي گرايش طراحي :

كارگاه طراحي گليم و ساير زيراندازها، بررسي طرح‌ها و نقوش قالي ايران، كارگاه طراحي قالي، كارگاه نگارگري، كارگاه رنگ و نقطه، شناخت انواع مختلف نقوش قالي‌هاي ايراني.

  • دروس تخصصي گرايش مرمت و تكميل :

آشنايي با اصول غبارگيري و شستشوي فرش، بررسي طرح‌ها و نقوش قالي ايران، كارگاه بافت گليم، كارگاه بافت قالي، مرمت و نگهداري گليم و ساير زيراندازها، مرمت قالي، شناخت مواد ويژه مرمت قالي، كارگاه رنگرزي سنتي، كارگاه رنگرزي شيميايي

  • دروس تخصصي گرايش رنگرزي:

كارگاه رنگرزي سنتي، كارگاه رنگرزي شيمايي، شيمي تجزيه و آزمايشگاه، شيمي و تكنولوژي مواد رنگرزي و آزمايشگاه تكنولوژي رنگ، فيزيك الياف و آزمايشگاه.

  • دروس تخصصي گرايش ساير زيراندازها:

كارگاه بافت گليم،‌كارگاه بافت سوماك، كارگاه بافت زيلو، كارگاه بافت گليم‌هاي يك رو، كارگاه بافت گبه‌ و ساير قالي‌هاي ايلياتي، كارگاه بافت طراحي گليم و ساير زيراندازها، كارگاه مرمت و تكميل انواع گليم و ساير زيراندازها، جغرافياي گليم و ساير زيراندازها، بررسي نقوش ونمادها در گليم و ساير زيراندازهاي سنتي ايران، پژوهش در نقش و رنگ گليم و ساير زيراندازهاي ايران.


دانشگاه های پذیرنده : شهر کرد ، کاشان ، هنر اصفهان ، سیستان و بلوچستان – زاهدان ، هنر – کرج ، هنر اسلامی تبریز ، غیر ل=انتفاعی جهاد دانشگاهی – اردکان یزد .
مقاطع تحصیلی : کارشناسی ، کاردانی
دوره ها : روزانه ، شبانه
دانشگاه : دولتی ، غیر انتفاعی
گرایشها : طراحی ، مرمت و تکمیل ، رنگرزی ، سایر زیر اندازها

اين دسته از فارغ‌التحصيلان میتوانند در كادر هنري واحدهای وابسته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی يا هر واحد هنری ديگر فعاليت كنند.


درس‌های اين رشته در طول تحصيل :

  • دروس مشترك در هر سه شاخه:

هندسه مناظر و مرايا ، مباني هنرهاي تجسمي، كارگاه طراحي پايه، خوشنويسي، هنر در تمدن اسلامي، سير هنر در تاريخ، مبانی و اصول رسانه و تحقيق، آموزش هنر در مدارس، ادبيات فارسی.

  • دروس تخصصی شاخه نقاشی ايرانی (مينياتور):

كارگاه نقاشي ايرانی، آشنائی با اصول مقدماتی حجم، كارورزی، رساله و پروژه نهائی.

  • دروس تخصصی شاخه نقاشي:

كارگاه نقاشي ، آشنائی با اصول مقدماتی حجم، كارورزی، رساله و پروژه نهائی
دروس تخصصی شاخه گرافیک:

کارگاه عکاسی ، خوشنویسی و طراحی حروف، کارورزی ، رساله و پروژه نهایی.

دانشگاه های پذیرنده : غیر انتفاعی جهاد دانشگاهی ، غیر انتفاعی نبی اکرم (ص)- تبریز ، غیر انتفاعی نیما – محمود آباد ، غیر انتفاعی مارلیک – نوشهر ، غیر انتفاعی مولانا ، غیر انتفاعی مازیار ، غیر انتفاعی سپهر – اصفهان ، غیر انتفاعی ساریان – ساری ، غیر انتفاعی بزگمهر .
مقاطع تحصیلی : کاردانی
دوره ها : روزانه
دانشگاه : دولتی ، غیر انتفاعی
گرایشها : نقاشی ایرانی ، نقاشی ، گرافیک
*برخی از دانشگاه ها در این رشته به صورت نیمه متمرکز دانشجو می پذیرند .