رشته اعضای مصنوعی و وسايل كمكی يكی از زيرشاخه‌های توانبخشی است كه در آن طريقه طراحی و ساخت اعضای مصنوعی و وسايل كمكی براساس اصول مهندسی و منطبق با آناتومی بدن آموزش داده می شود. در واقع دروس اين رشته مجموعه‌اي از علوم مهندسي و علوم پزشكي است.متخصص اعضاي مصنوعي در سه زمينه حمايت از اعضاي ضعيف و ناتوان بدن، ساخت اندام مصنوعي براي عضو از دست رفته و اصلاح ناهنجاري‌ها فعاليت مي‌كند و براي به دست آوردن اين تخصص، دروس پايه مثل آناتومي بدن، علل ناهنجاري‌ها و بيماري‌هاي اندام‌هاي مورد نظر را مطالعه كرده و سپس نحوه ساخت اُرتزها و پروتزهاي مختلف را فرا مي‌گيرد.گفتني است كه ارتز وسيله‌اي كمكي است كه در موازات اندام فلج يا ضعيف به كار برده شده و به آن كمك مي‌كند تا كارايي بهتري داشته باشد و شامل تمام اندامها از جمله اندام تحتاني، اندام فوقاني، ستون فقرات و سرو گردن مي‌شود. پروتز نيز عضو مصنوعي است كه جانشين عضو طبيعي شده و در امتداد عضو طبيعي قرار مي‌گيرد.
براي مثال فردي كه دچار بيماري فلج اطفال شده است با استفاده از ارتزهاي كمك كننده ميتواند سرپا ايستاده و به فعاليت‌هاي زندگي خود به صورت مستقل ادامه دهد.تفاوت اين رشته با مهندسي پزشكي در اين است كه رشته مهندسي پزشكي؛ در زمينه الكترونيك و بيومكانيك كاربردي كل تجهيزات پزشكي فعاليت مي‌كند يعني طراحي يك دستگاه راديولوژي يا فيزيوتراپي نيز در حيطه كار مهندسي پزشكي قرار مي‌گيرد، در حالي كه رشته اعضاي مصنوعي به طراحي و ساخت وسايل كمكي و اعضاي مصنوعي مي‌پردازد و اعضاي مصنوعي قابل ساخت در اين رشته نيز اعضاي مصنوعي خارج از بدن مثل دست، پا، چشم و بيني است.
از همين جا مي‌توان به يكي ديگر از تفاوت‌هاي موجود بين اين دو رشته پي برد چون فارغ‌التحصيل مهندسي پزشكي علاوه بر اعضاي مصنوعي خارج از بدن، پروتزهاي داخلي مثل قلب مصنوعي يا اعضاي پيچيده الكترونيكي و مكانيكي مثل دست سيبرنتيكي را نيز طراحي مي‌كند، اما فارغ‌التحصيل اعضاي مصنوعي، قطعات ساده‌تري كه با ابزار دستي نيز قابل ساخت است مثل پاي مصنوعي عادي يا انواع بريس‌ها را طراحي كرده و ميسازد.
توانايي‌هاي لازم :
دانشجوي رشته اعضاي مصنوعي و وسايل كمكي مثل يك مجسمه‌ساز بايد با گچ مجسمه‌سازي كار كند و قالب‌هاي گچي از پا، دست، نيم‌تنه يا سر و گردن بسازد و مثل يك نجار، آهنگر و كفاش بايد به جوشكاري، تراشكاري، ارّه‌كاري، فلزكاري و چرم‌كاري بپردازد. به عبارت ديگر متخصص اين رشته بايد از دست‌هايي توانا برخوردار و به كارهاي فني و صنعتي علاقه‌مند باشد.در ضمن دانشجوي اين رشته بايد داراي جسم و روحي سالم و توانمند باشد تا در انجام كارهاي سنگين اين رشته مثل فلزكاري يا كار با گچ و قالب‌هاي سنگين دچار مشكل نشود و بتواند بعضي از اوقات چهار ساعت سرپا بايستد و كار كند. آمادگي روحي براي برخورد با بيماران و روابط اجتماعي خوب نيز در اين رشته بسيار ضروري است چون رشته اعضاي مصنوعي يك رشته خدماتي است و فارغ‌التحصيل آن بايد با دردمندترين اعضاي جامعه در ارتباط باشد.
موقعيت شغلي در ايران :
فارغ‌التحصيل اين رشته ميتواند در دو بخش دولتي و خصوصي فعاليت كند كه بخش دولتي شامل سازمان بهزيستي، هلال احمر، بنياد جانبازان و بيمارستان‌هاي داراي مراكز ارتوپدي فني است. اما حيطه اصلي فعاليت فارغ‌التحصيلان اين رشته بخش خصوصي است چون رشته اعضاي مصنوعي جزو معدود رشته‌هاي توانبخشي است كه فارغ‌التحصيل آن ميتواند پس از كسب تجربه لازم، مركز خصوصي داير كرده و به افراد فلج يا افرادي كه انواع بدشكلي‌هاي مختلف و مشكلات ارتوپدي دارند، افرادي كه بيماري‌هاي ساده مثل صافي كف پا داشته و احتياج به كفش طبي دارند و كساني كه دچار قطع عضو هستند، خدمات خود را ارائه دهد.در ضمن اگر دانشجويي اهل تحقيق و مطالعه باشد، در اين رشته زمينه نوآوري بسيار زياد است. بخصوص در زمينه پروتزهاي زيبايي؛ يعني ساخت چشم، گوش و بيني مصنوعي كه نيروي كار متخصص در ايران بسيار كم است.
- درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
آناتومي انساني ، رسم فني ، كمك‌هاي اوليه ، ايمني و پيشگيري از سوانح در كارگاه، رياضيات پايه و مقدمات آمار، تكنيك‌هاي فلزكاري ، تكنيك ارتوپدي فني ، اصول توانبخشي ، خواص مواد (علوم فلزات)، خواص مواد (مواد مصنوعي)، بهداشت عمومي ، ارتوپدي ، مكانيك، تكنولوژي چوب ، تكنيك قطعه‌سازي، تئوري پروتز ، تئوري ارتز ، مديريت صنعتي، روانشناسي معلولين، آناتومي و فيزيولوژي