فرضیه ها و پرسش های پایان نامه، بیانگر دغدغه ها، ایده ها و پیشبینی نویسنده نسبت به روابط میان گویه موجود در پژوهش است. فرضیه در پایان نامه به دنبال این است که سوال های مربوط به پژوهش را مطرح کرده و پاسخ درستی برای آن ارائه کند. برای مثال فرض کنید موضوع پژوهش شما "تاثیر مشارکت جامعه محلی در توسعه پایدار اقتصادی منطقه آزاد کیش" است.
یکی از سوال های مربوط به پژوهش این است که آیا مشارکت فعالانه جامعه محلی در فرآیند تصمیم گیری در منطقه کیش می تواند باعث تحقق توسعه پایدار اقتصادی شود یا خیر؟
و اما در بیان فرضیه به این عبارت می رسیم که "مشارکت فعالانه جامعه محلی موجب تحقق توسعه پایدار اقتصادی خواهد شد" بنابراین فرضیه هم پرسش است و هم پاسخ به پرسش یعنی تمام کلیدواژه های مربوط به پرسش را پوشش داده و از طرف دیگر آن را پاسخ می دهد.
همچنین تفاوت معنادار دیگری نیز بین سوال های پژوهش و فرضیه های پایان نامه وجود دارد که عبارت است از زمان مطرح شدن آنها در پایان نامه!
معمولا سوال های پژوهش در ابتدای پایان نامه و پیش از مطالعه جامع و دقیق ادبیات موضوع مطرح می شوند ولی معمولا فرضیه ها بعد از کاوش و بررسی موشکافانه منابع ارائه خواهند شد.
دانشجو پیش از اینکه به دنبال بررسی منبع ها باشد با توجه به پیش زمینه ذهنی خودش و اطلاعاتی که پیشتر به صورت مختصر در مورد موضوع پژوهش بدست آورده است، سوال هایی را مطرح می کند.
اما در بیان فرضیه ها اینطور نیست و دانشجو پس از بررسی دقیق و موشکافانه هر فاکتور موجود در پژوهش و بررسی ارتباط بین گویه های متغیر مستقل و وابسته در منبع های مختلف سعی میکند فرضیه های خودش را تکمیل و ارائه نماید. به طور کلی یک فرضیه خوب در پایان نامه ویژگی های زیر را به همراه دارد:
1. کاملا شفاف و دقیق بیان می شود: با توجه به اینکه فرضیه های پژوهش به دنبال شفاف سازی ارتباط بین فاکتورهای پژوهش بوده و قصد دارد پیشبینی علمی در مورد سوال های پژوهش ارائه نماید، بنابراین باید به شفاف ترین و دقیق ترین شکل ممکن ارائه شوند تا مخاطبان را دچار ابهام و سردرگمی نکنند.
2. ارائه فرضیه ها در چارچوب پژوهش: حفظ انسجام در محتوای پایان نامه یکی از نکات کلیدی برای بهبود کیفیت کلی پایان نامه است. تمامی پرسش های، فرضیه ها، مدلها و ارکان مختلف پایان نامه باید در ارتباط مستقیم و انسجام با موضوع پایان نامه باشند. بنابراین فرضیه ها نیز باید در ارتباط مستقیم با عنوان و سوالهای پایان نامه بوده و از چارچوب کلی پژوهش خارج نشوند.
3. قابل اندازه گیری بودن فرضیه ها: تمامی فرضیه های پژوهش باید واقعی، مبتنی بر استانداردهای موجود در ادبیات موضوع و قابل اندازه گیری باشند. چنانچه فرضیه ای را مطرح می کنید که برای آن گویه مشخصی ندارید و یا ابزارهای لازم برای گردآوری داده ها و اندازه گیری آن را ندارید، بنابراین فرضیه نامعتبری و نامناسبی را مطرح کرده اید.
4. دربرگیرنده گویه های متغیر مستقل و وابسته: تمامی فرضیه های مطرح شده به دنبال ارائه پیشبینی علمی و سنجش روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش هستند. بنابراین در زمان ارائه فرضیه ها باید این روابط را به شکل دقیقی دنبال کنید و از وجود متغیر مستقل و وابسته در پژوهش اطمینان حاصل کنید.
فرضیه ها در پایان نامه چندین شکل کلی را شامل شده و در برمیگیرند که عبارتند از:
1. فرضیه ساده (Simple hypothesis): سعی میکند رابطه ساده بین یک متغیر مستقل و یک متغیر وابسته را پیشبینی کند.
2. فرضیه پیچیده (Complex hypothesis): سعی میکند رابطه بین دو یا چند متغیر مستقل و دو یا چند متغیر وابسته را پیشبینی کند.
3. فرضیه مستقیم (Directional hypothesis): این فرضیه بر نتایج مستقیم حاصل از ارتباط بین دو متغیر مستقل و وابسته تمرکز دارد.
4. فرضیه غیرمستقیم (Non-directional hypothesis): این فرضیه هیچ پیشبینی دقیقی از رابطه بین متغیر مستقل و وابسته ارائه نکرده و زمانی مطرح می شود که ادبیات موضوع در یک حوزه کاملا متناقض و در تضاد با یکدیگر هستند.
5. فرضیه خنثی (Null hypothesis): زمانی اتفاق می افتد که شخص نویسنده یک پیشبینی منفی از ارتباط بین دو متغیر مستقل و وابسته ارائه میکند و برای مثال بیان می کند که ارتباطی بین دو متغیر وجود ندارد.
6. فرضیه جایگزین (Alternative hypothesis): فرضیه جایگزین زمانی مطرح می شود انتظار می رود نتایج جدیدی متفاوت با نتایج قبلی رخ خواهد داد و در نتیجه فرضیه جدید جایگزین فرضیه های قدیمی می شود.
معمولا ارتباط بین پرسش های پژوهش و فرضیه های موجود در پایان نامه یک ارتباط پیوسته، منسجم و مداوم است که برگرفته از موضوع پایان نامه و در چارچوب آن می باشد.
فرضیه ها، مدلها - منبع ها - ژورنال ها - شبیه سازی در پایان نامه و رساله دکتری - نکات مهم در نگارش پایان نامه
